Cuntada & Nafaqada

Horay waxaan uga soo hadalnay dhibaatada ay leedahay saliid cadeeyda oo ah saliidda ugu badan ee ay Soomaalidu cunnada ku karsato.  Maqaalkan waxaan ku eegaynaa saliidaha ugu fiican caafimaad ahaan iyo nafaqo ahaan ee cunnada lagu karsan karo ama lagu darsan karo.  Saliidu waa door wayn ka ciyaartaa caafimaadka iyo nafaqada aadamaha. Waa il muhiim ah oo laga helo dufanno …

Daryeel Magazine oo aaminsan in hantida ugu muhiimsan ee qofku ay tahay caafimaadka, ayaa qormadan akhristaashiisa ugu soo gudbinaya cabitaan dabiici ah oo jirka sunta iyo qashinka ka saaro, caafimaadka guudna kobciyo. Sunta jirku waxay keeni kartaa finan iyo daal joogto ah. Waxaa jirka sunta looga sifeyn karaa dareereyaasha dabiiciga ah sida cabitaanka kaarootada, koostada iyo liin dhanaanta.  Cabitaankan macaan …

Qorofalku waa dahaadhka / qolofta sare ee geed sannadka oo dhan cagaaran oo ka baxa deegaannada uu maro dhul badhuhu. Waxa uu ka mid yahay xawaashyada caanka ah ee cuntada udugga iyo dadhadhanka macaan u sameeya, sida oo kalan jidhka u leh faa’iidooyin caafimaad oo tiro badan. Qoraaga Galina Datsenko ayaa maqaal ay qortay, oo ay shabakadda Aljazeera soo xigatay. …

Digirta waa cunno nafaqo ahaan hodan ah haddana la woodi karo. Asal ahaan waxa ay ka soo jeedaa Dalka Peru. Digirtu waxay ka mid ahaan jirtay cunnooyinka ay aad soomaalida ugu dadaalaan gaar ahaan xilliga cashada, caafimaad badanna way ka heli jireen, laakiin waxaad mooddaa inuu isticmaalkeedu ku sii yaraanayo magaalooyinka, inkastoo waalidka uu badanaa ogyahay faa’idadeeda laakiin digir nacaybka …

Bismillah, Maskaxda xoolaha meelo badan oo dunida ka mid ah ayaa laga cunaa, iyadoo biyo lagu kariyay ama saliid lagu shiilay, dhadhankeedu waa sida birta oo kale, dad badanne ma jecla inay cunaan. Maskaxda boqolkiiba 30% waxay ka koobantay dufan weliba nuuca loo yaqaano “DHA”, kaasoo muhiim u ah jirka bini’aadanka khaasatan dhinaca maskaxda, waxay maadadaan kobcisaa shaqada iyo firfircoonida …

Dad badan ayaa isla marka ay dareemaan madax xanuun, xubno olol, casiraad ama kaar kale waxa ay dhaqso u raadsadaan dawo kaar-jebin ah. Laakiin dhakhaatiirtu waxa ay sheegeen in dawooyinka kaar-jebinta ahi ay leeyihiin raad taban oo khatar ku ah caafimaadka, muddada fogna dhibaato weyn ku keeni kara. Qormadan oo aynu kasoo xiganay shabakadda shabakadda Al-Carabiya waxaynu ku eegaynaa cuntooyin …

Kelyaha waxay shaqooyin badan oo muhiim ah u hayaan jidhka intiisa kale. Waxaa ka mid ah shaqooyinkaas inay kala miiraan dhiigga, oo ay ka saaraan wixii dheeraad ku ah, sida biyaha, milixda iyo macdanaha kale. Waxay isku dheelitiraan dhiiga iyo dheecaannada ku jira jidhka, waxay joogteeyaan isku dheelitarka guud ee macdanaha jidhka.  Kelyahu waxay sameeyaan kaadida, taas oo ay muhiim …

Qormadeenaan, waxaan ku soo qaadanaynaa caabitaan nafaqo badan oo dhiiga kordhiya, faaidana u leh caafimaadka guud. Cabitaankan ayaa ka kooban timir, koosto, iyo muus, waana saddex shay oo wadankeena si fudud looga heli karo. Cabbitaankani waxa uu qani ku yahay macdanta xadiidka ama iron, sidaas darteed wuxuu uroon yahay dadka qabo dhiig yarida, dumarka umusha ah iyo dadka dhiigga bixiyay. …

Shaaha liinta leh waxaa loola jeedaa shaaha madow  ama cagaaran oo lagu daro biyaha liin dhanaanta. Waa cabitaan dunida si aad ah looga isticmaalo. Shaaha liinta leh ma la cabbi karaa xilliga uurka? Lalabada xilliga uurka waa cillad ay haweenku ka sheegtaan. Haween badan iyaga oo ka cararaya dhibaatooyinka dawooyinka kiimikada ah waxa ay doortaan isticmaalka dawooyinka dabiiciga ah. Dadku …

Dadka badankoodu waxa ay ogyihiin in barootiintu (protein) ay faa’iido badan u leedahay caafimaadka, laakiin dad badan ayaa aan aad u fahamsanayn sababta faa’iidadaasi. Barootiintu waa curiye muhiim u ah dhismaha unugyada jidhka, waana dhagaxa aasaaska u ah dhismaha timaha, maqaarka, ciddiyaha, muruqyada iyo carjawaha. Jidhku waxa uu u baahan yahay barootiin si uu u soo saaro dheecaannada iyo hormoonnada, …

Tayada shahwada waxa ay ka mid tahay waxyaabaha ugu waa wayn ee saameeyaa bacrinimada ama awoodda uuraynta. Si la mid ah xumbnaha kale ee jirka bini-aadamka, habdhiska taranku waxa uu ku tiirsanahay nafaqooyinka iyo fiitamiinnada uu helo.  Cunnooyinku waxa ay si togan saamayn ugu yeelan karaan caafimaadka taranka ee qofka. Waxa ay kordhiyaan tirada, tayada iyo socodka shahwada  Waxaa jira noocyo …

Farawlaha waa miro cas oo u saamaysan qaabka wadnaha, waa miro indhaha uroon, dumarkuna ay aad u jecel yihiin. waxa ay hodan ku yihiin walxaha sunsaarista iyo maadooyin kale oo faaido u leh caafimaadka guud. Farawlaha waxaa ka buuxo nafaqo kala duwan taas oo tamar iyo caafimaad bini’aadanka uu ka helo sida fitamiin C, fitamiin A, Fitamiin K, folate, calcium, …

Cilmibaadhayaal ka tirsan kuliyadda Lewis Katz oo ka tirsan jaamacadda caafimaadka ee Temple University oo ku taalla dalka Maraykanka ayaa ogaaday in saliid saytuunta oo lagu darsado cuntada maalinlaha ahi ay ka hortagto hoos u dhaca awoodda garasho iyo shaqada maskaxda ee qofku marka uu gaboobo lagu arko. Cilmibaadhistan oo natiijadeeda lagu faafiyey majaladda ‘Aging Cell’ ayaa daahfurtay in saliid …

Zink waa macdan muhiim ah oo jirku uusan ka maarmi karin. Zinc waxa ku jirtaa lafaha, beerka, kilyaha, unugyada, nudeyaasha iyo dareereyaasha jirka. Si gaar ah, waxa ay ugu jirtaa manida ragga iyo qanjirka borosteytka. Faaidooyinka macdanta zinc-ga: Difaaca jirka ayay awood siisaa. Caafimaadka uurka ayay sare u qaadaa Koriimada caruurta iyo dhalinta ayay door weyn ka qaadataa Caafimaadka qanjirka …

Casharkeenna maanta waxaan kuu soo qaadanaynaa cabitaan dabiici ah oo jidhka ka nadiifiya sunta islamarkaana xambaarsan nafaqooyin tiro badan iyo maadooyin kale oo caafimaadka faaido ugu jirto. Cabitaankan ayaa ka kooban tufaax, baytaraaf iyo karooto, waana saddex shay oo dhulka Soomaalida laga heli karo. Nafaqada Cabitaankan: Tufaaxa: Tufaaxa waxaa ku jira fitamiinnada A, B, C, E, K, Folate, niacin, Zinc, …